„Zobaczyć świat w ziarenku piasku”. Przyczynek do refleksji nad „literaturą a religią” z perspektywy pogranicznej

Autorka rozważa niektóre ujęcia związków między literaturą i religią w „epoce świeckiej” (według terminologii Charlesa Taylora) z polsko-angielskiej „perspektywy pogranicznej”. Skupia się przede wszystkim na badaniach Nicholasa Boyle’a, Michaela Edwardsa, Davida Jaspera i Kevina Harta, lecz czerpie inspirację z inicjalnego wersu wiersza Williama Blake’a Auguries of Innocence – w jego wersji oryginalnej i przekładzie autorstwa Zygmunta Kubiaka. Analiza tego wersu ewokuje elementy możliwego ujęcia „literatury i religii” w „epoce świeckiej” (choć nie tylko). Połączenie wersji oryginalnej i przetłumaczonej wyznacza ideał: docenienie tajemnicy każdego „ziarenka piasku” jako odrębnego, jednostkowego świata (a world), a zarazem – ­poprzez odniesienie tego poszczególnego bogactwa do całości – odkrycie świata (the world) w ziarenku piasku. To oczywiście ideał niemożliwy do spełnienia, lecz taki, do którego warto dążyć w duchu pokory przywoływanym także przez pierwszą kwartynę wiersza Blake’a.

Armitstead C., Daljit Nagra: „Poetry is an espresso shot of thought”, „The ­Guardian”, 14.07.2017.

Blake W., Auguries of Innocence, Warwick 2010 (pierwodruk 1863).

The Bloodaxe Book of Contemporary Women Poets, red. J. Couzyn, Newcastle upon Tyne 1985.

Boyle N., Sacred and Secular Scriptures: A Catholic Approach to Literature, London 2004.

Edwards M., Ku poetyce chrześcijańskiej, tłum. M. Szuba, Gdańsk, Pelplin 2017.

Edwards M., Poetry and Possibility: A Study in the Power and Mystery of Words, London 1988.

Eliot T.S., East Coker, tłum. K. Boczkowski [w:] tegoż, Wybór poezji, wyb., komenta­rze K. Boczkowski, W. Rulewicz, wstęp W. Rulewicz, Biblioteka Narodowa, seria II, nr 230, Wrocław 1990.

Eliot T.S., Religia i literatura, tłum. H. Pręczkowska [w:] tegoż, Szkice literackie, tłum. W. Pręczkowska, M. Żurowski, W. Chwalewik red., wyb., przedmowa i przypisy W. Chwalewik, Warszawa 1963.

Eliot T.S., The Sacred Wood, New York 1920.

Gardner H., The Art of T.S. Eliot, London 1949.

Hart K., Poetry and Revelation. For a Phenomenology of Religious Poetry, London, New York 2017.

Jasper D., Literature and Theology as a Grammar of Assent, Farnham 2016.

Jasper D., A Short Introduction to Hermeneutics, Louisville 2004.

Jones D., Epoch and Artist, New York 1959.

Między słowem a rzeczy-wistością. Poezja Eliota wobec cielesności i Wcielenia, red. J. Ward, M. Fengler, Gdańsk 2015.

Newman J.H., An Essay in Aid of a Grammar of Assent, London 1874.

Phillips D.Z., R.S. Thomas: Poet of the Hidden God, London 1986.

Poetry and Prayer: The Power of the Word II, red. F. Bugliani-Knox, J. Took, Farnham 2015.

Ward J., T.S. Eliot w oczach trzech polskich pisarzy, Kraków 2001.

The Weakening of Theology by Literature Is Not a Bad Thing: An Interview with David Jasper by Tomasz Garbol and Łukasz Tischner, „Konteksty Kultury” 2018, t. 15, z. 3.