Od wernakularnej utopii do narodowego kanonu literackiego: metapoezja i epos w słoweńskim odrodzeniu narodowym

W słoweńskiej metapoezji obrazy wyłaniającego się narodowego kanonu literackiego symbolizowały wysiłki na rzecz nobilitacji języka wernakularnego. Indygenizacja Parnasu – toposu kanoniczności – służyła jako autopoietyczna strategia legitymizacji rodzącego się systemu literackiego (osadzonego w imperium Habsburgów), mająca na celu przyswojenie kosmopolitycznych wzorców klasycznego kanonu i wykorzystanie jego prestiżu. Poprzez tego typu narzędzia „uświatowienia” narody kanonizowały swoich ikonicznych poetów jako uniwersalnych. Na arenie międzynarodowej uważano, że „poeci narodowi” są dowodem na to, że dany naród - zwłaszcza bezpaństwowy - spełnia standardy wyznaczane przez światowy kanon. Podczas gdy powieść jako forma nowoczesnego pisarstwa reprezentowała narodowy charakter literatur centralnych, peryferie uzasadniały swoją narodowość za pomocą eposu. Byroniczny poemat Prešerena Chrzest nad Sawicą z 1836 roku jest świadomie hybrydycznym eposem narodowym. Wszedł on do kanonu, ponieważ w kontrowersyjny sposób ucieleśnia narodową „esencję”.

From Vernacular Utopia to National Literary Canon: Metapoetry and Epic in Slovenian National Awakening

In Slovenian metapoetry, the imagining of the emerging national literary canon symbolized efforts to cultivate the vernacular language. The indigenization of Parnassus, the topos of canonicity, served as an autopoietic strategy of a nascent literary system (embedded in the Habsburg Empire) to assimilate the cosmopolitan patterns of the classical canon and capitalize on its prestige. Through the process of “worlding,” nations canonized their iconic poets as universal. In the international arena, “national poets” were believed to prove that a given nation – especially when stateless – meets the standards of the world canon. While the novel as a form of modern writing represented the national character of core literatures, the peripheries justified their nationality with the canonical epic genre. Prešeren’s 1836 Byronic poem Baptism on the Savica is a deliberately hybrid national epic. It entered the canon because it embodies the national “essence” in a controversial way.

Anderson B., Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London 1991.

Beecroft A., An Ecology of World Literature: From Antiquity to the Present Day, London–New York 2015.

41 M. Hroch, From National Movement to the Fully-formed Nation, „New Left Review” 1993, nr 198, s. 3–20.

Bosold-DasGupta B., Traiano Boccalini und der Anti-Parnass: Fruhjournalistische Kommunikation als Metadiskurs, Amsterdam–New York 2005.

Carravetta P., The Canon(s) of World Literature [w:] The Routledge Companion to World Literature, red. T. D’haen, D. Damrosch, D. Kadir, London–New York 2012.

Cornea P., Canon et bataille canonique [w:] Methods for the Study of Literature as Cultural Memory, red. R. Vervliet, A. Estor, Amsterdam–Atlanta 2000.

Čop M., Pisma Matija Čopa, t. 2, red. A. Slodnjak, J. Kos, Ljubljana 1986.

Damrosch D., World Literature in a Postcanonical, Hypercanonical Age [w:] Comparative Literature in an Age of Globalization, red. H. Sasussy, Baltimore 2006.

Even-Zohar I., Polysystem Studies, „Poetics Today” 1990, nr 11 (1).

Gspan A., Cvetnik slovenskega umetnega pesništva do srede XIX. Stoletja, t. 1–2, Ljubljana 1978–1979.

Guillory J., Cultural Capital: The Problem of Literary Canon Formation, Chicago–London 1993.

Hegel G.W.F., Aesthetics: Lectures on Fine Art, t. 2, tłum. T.M. Knox, Oxford 1975.

Hroch M., From National Movement to the Fully-formed Nation, „New Left Review” 1993, nr 198.

Juvan M., Imaginarij Krsta v slovenski literaturi: Medbesedilnost recepcije, Ljubljana 1990.

Kanon und Zensur: Beitrage zur Archaologie der literarischen Kommunikation II, red. A. Assmann, J. Assmann, München 1987.

Kollár J., Wybor pism, oprac. H. Batowski, tłum. R. Zmorski i in., Wrocław 1954.

Koruza J., Značaj pesniškega zbornika „Pisanice od lepeh umetnost’”, Maribor 1993.

Kos J., Motivi Prešernovega „Krsta pri Savici” in evropska literature [w:] tegoż, Prešeren in njegova doba, Koper 1991.

Kos J., Prešeren in evropska romantika, Ljubljana 1970.

Marinčič M., Križ nad slovansko Trojo: Latinski palimpsesti v Prešernovem „Krstu pri Savici”, Ljubljana 2011.

McGann J., The Romantic Ideology: A Critical Investigation, Chicago 1983.

Moretti F., Modern Epic: The World-System from Goethe to Garcia Marquez, tłum. Q. Hoare, London–New York 1996.

Nemoianu V., ‘National Poets’in the Romantic Age: Emergence and Importance [w:] Romantic Poetry, red. A. Esterhammer, Amsterdam–Philadelphia 2002.

Paternu B., France Prešeren in njegovo pesniško delo, t. 2, Ljubljana 1977.

Pisanice 1779–1782, red. L. Legiša, Ljubljana 1977.

Pollock S., The Language of the Gods in the World of Men: Sanskrit, Culture, and Power in Premodern India, Berkeley 2009.

Prešeren F., Poems, tłum. T.M.S. Priestly, H.R. Cooper, Klagenfurt 1999.

Prešeren F., Poezje wybrane, wyb., wstęp i przyp. M. Piechal, Warszawa 1976.

Prešeren F., Zbrano delo, t. 1: Poezije, oprac. J. Kos, Ljubljana 1965.

Schmidt S.J., Grundriss der empirischen Literaturwissenschaft, t. 1, Braunschweig–Wiesbaden 1980.

Schmidt S.J., Die Selbstorganisation des Sozialsystems Literatur im 18. Jahrhundert, Frankfurt am Main 1989.

Schulz-Buschhaus U., Kanonbildung in Europa [w:] Literarische Klassik, red. H.-J. Simm, Frankfurt am Main 1988.

Schwanitz D., Systemtheorie und Literatur: Ein neues Paradigma, Opladen 1990.

Srebro i mech. Antologia poezji słoweńskiej, wyb. i tłum. K. Šalamun-Biedrzycka, Sejny 1995.

Stritar J., Zbrano delo, t. 6, red. F. Koblar, Ljubljana 1955.

Wellek R., The Name and Nature of Comparative Literature [w:] Discriminations: Further Concepts of Criticism, New Haven 1970.

Widdowson P., Literature, London–New York 1999.

Žirmunski V., Bajron i Puškin, Leningrad 1978.