Planowane numery
Tematyka planowanych zeszytów:
Adam Zagajewski. Poezja rozmawia z filozofią
Środkowowschodnie rewizje
Piosenka w sieci mediów, podmiotów, dyscyplin
Opowieści artystów
Adam Zagajewski. Poezja rozmawia z filozofią
Temat zeszytu nawiązuje do tytułu eseju Adama Zagajewskiego. Pragniemy z jednej strony upamiętnić zmarłego w marcu 2021 pisarza, ale i przyczynić się do lepszego zrozumienia jego dzieła. Chcielibyśmy, aby autorzy prezentowanych tekstów podjęli namysł nad obecnym w jego poezji i eseistyce dialogiem z szeroko pojmowaną filozofią. Namysł ten wydaje się konieczny, bo autor Prawdziwego życia ukończył studia filozoficzne, a jego twórczość wypełnia na różne sposoby podejmowana medytacja filozoficzna. Jeśli wierzyć Kantowi, który stwierdził, że obszar refleksji filozoficznej wyznaczają cztery pytania: Co mogę wiedzieć (metafizyka)? Co powinienem czynić (etyka)? Czego mam się spodziewać (religia)? Czym jest człowiek (antropologia)?, to łatwo zauważyć, że w rozmaitych wariantach są one stawiane w poezji i eseistyce Zagajewskiego. Zachęcając do badań nad dialogiem jego dzieła z filozofią, proponujemy, by przyglądać się tej rozmowie co najmniej dwuaspektowo. Po pierwsze, dostrzegając rozmaitość gałęzi filozofii, w obrębie których porusza się pisarz (metafizyka, ontologia, etyka, antropologia i estetyka antropologiczna), po drugie zaś, zwracając uwagę na obecność w jego tekstach nazwisk i koncepcji konkretnych filozofów.
Zeszyt planujemy jako anglojęzyczny.
Środkowowschodnie rewizje
Chcemy pomyśleć o Europie, zwłaszcza Europie Wschodniej, jak o „poruszonym obrazie”, w którym klatki reprezentacji nakładają się na siebie niczym zdjęcia wykonane w technice wielokrotnej ekspozycji. Każdy podmiot, zarówno utrwalony na takiej fotografii, lekko zarysowujący ślad swojej obecności jako wytwórca, jak i na ów obraz patrzący, widzi nieco inaczej. Interesować nas będą te perspektywy „w poruszeniu”, wynikającym nie tylko z geopolitycznych uwarunkowań, ale także przemian tożsamości Europejczyka Środka i Wschodu, płynące z doświadczenia migracji. Przemieszczanie się, mobilność w ujęciu antropologicznym, ruch, płynność (granic i pojęć) to stałe elementy doświadczenia obywateli Litwy, Białorusi, Ukrainy, utrwalone w tekstach kultury XX i XXI wieku. Do tego doświadczenia chcemy dotrzeć między innymi poprzez pojęcie ukraińskiej badaczki Tamary Hundorowej, która pisze o „kulturze tranzytowej”. Tranzyt jako przejaw kultury postkolonialnej, postzależnej zostaje u Hundorowej dowartościowany, nie jako etap pośredni, ale jako stała aktywność, predyspozycja czy charakterystyczny syndrom, którego poszczególne warianty: syndrom postkolonialny, syndrom pokoleniowy, syndrom rynku, syndrom katastroficzny, syndrom kiczu – składają się na obraz kultury. Badaczka uznaje figurę tranzytu, przemieszczenia, za typową dla ukraińskiej kultury, najbardziej adekwatną do oddania dynamicznej specyfiki relacyjności kultur postzależnościowych i przez nią dokonuje „lektury Ukrainy”. To jedna ze ścieżek, którą można podążyć tworząc zeszyt poświęcony poruszonym, postkolonialnym aspektom wschodnioeuropejskiej współczesności w perspektywie transformacji, rewolucji, wojen.
Piosenka w sieci mediów, podmiotów, dyscyplin
Kilka lat po przyznaniu literackiej Nagrody Nobla Bobowi Dylanowi piosenki zostały dopisane do listy lektur polskich szkół ponadpodstawowych. Powstają kolejne filmy o lokalnych songwriterach. Rosnąca pozycja piosenki w sferze publicznej i w historii kultury wymaga opisu i interpretacji, a rozwój tych badań wiąże się z potrzebą autorefleksji zajmujących się nimi dyscyplin oraz poszukiwania nowych narzędzi.
W planowanym numerze „Kontekstów Kultury” wychodzimy z założenia, że to intermedialny charakter piosenki decyduje o jej statusie, a zarazem sprawia, że do badań nad nią nie wystarczy aparat tylko jednej dyscypliny. Zachęcamy też do sprawdzania hipotezy, że proces ten koreluje ze zwrotami performatywnym i afektywnym w humanistyce, doceniającymi zdarzeniowy i emocjonalny charakter tekstów kultury. W jaki sposób wpływa to na samowiedzę literaturoznawstwa? Co się stanie, jeśli zinterpretujemy tekst piosenki w oderwaniu od innych mediów, które współtworzą jej znaczenie? Jak działa funkcjonuje piosenka w odbiorze zbiorowym, a jak w prywatnym? Ilu ma autorów? Jakichnowych pojęć potrzebujemy w piosenkologicznym słowniku, by pisać o tych problemach?
Opowieści artystów.
Pisarze i pisarki (artyści i artystki) nie tylko tworzą dzieła sztuki, także – tworzą opowieści o tworzeniu dzieł sztuki. „Opowieści artystów” posiadają swoją historię: sposoby i modele narracji o warsztacie twórczym są historycznie zmienne, podlegają przemianom wraz z całą kulturą literacką, której część stanowią. Temu właśnie problemowi poświęcony jest przygotowywany zeszyt „Kontekstów Kultury”. Jego bohaterami będą artyści – pisarze, malarze, ludzie teatru – opowiadający (w różnych epokach, sytuacjach, przy zastosowaniu rozmaitych konwencji) o własnym doświadczeniu tworzenia.
