Cywilizacja jako proces część 1: Korzenie idei

Artykuł jest pierwszą częścią cyklu poświęconego rekonstrukcji dziejów pojęcia cywilizacji jako procesu i jego potencjalnej użyteczności we współczesnych studiach cywilizacji. W pierwszej części przeprowadzona jest analiza dwóch korzeni terminu określanych przy pomocy łacińskich terminów civilitas i civitas. Po wskazaniu antycznych antecedensów pojęcia cywilizacja szczegółowo zanalizowany jest oświeceniowy dyskurs cywilizacyjny ze szczególnym uwzględnieniem idei Victora de Mirabeau i Immanuela Kanta. Prowadzi to do wysnucia wniosku, iż najbardziej ogólny sens pojęcia cywilizacji można sformułować jako doskonalenia życia społecznego na drodze jego uporządkowania poprzez prawo. W procesie cywilizacji podmiotem prawodawczym staje sięcivil society rozumiane jako połączona więzami wzajemnego szacunku zbiorowość, która pokojowe sposoby regulowania relacji uważa za doskonalsze niż te oparte na przemocy. Choć cywilizacja jako kult dobrych manier przeradzać się może w pusty obyczajowy formalizm, to równocześnie wzajemna grzeczność i szacunek są niezbędnymi warunkami funkcjonowania cywilnego społeczeństwa. Tak ujęty proces cywilizacji warto wciąż na nowo czynić obiektem badań, szczególnie porównawczych.