Świętość – duchowy heroizm i jego wymiar polityczny w kontekście kultury rusko-prawosławnej

W kontekście kultury rusko-prawosławnej świętość oznacza atrybut Boga, nieposiadający analogii w świecie naturalnym, stworzonym. Jednakże przez wcielenie Chrystusa stała się ona dostępna jako dar Boga dla tych, którzy naśladują Go w swoim życiu. W wymiarze praktycznym oznaczało to radykalną, a często wręcz heroiczną realizację wskazań  Ewangelii. Antyczna kultura grecko-rzymska również wykształciła szczególny typ osobistej doskonałości, której źródeł i celów dopatrywano się w rzeczywistości nadprzyrodzonej. Był to heroizm cnót obywatelskich, wojennych i politycznych, wynoszący wybitne jednostki do sfery bóstw. Historyczne zderzenie cywilizacji antycznej oraz rodzącej się cywilizacji chrześcijańskiej umożliwia porównanie obu wzorców doskonałości i ich wpływu na kształtowanie społeczności, w obrębie których funkcjonowały. Relacje te dają z kolei podstawę do analogicznych analiz i obserwacji w obszarze kultury rusko-prawosławnej.

Holiness – Heroism and its Political Aspects in Relation to the Ru ssian-Orthodox Culture

SUMMARY

In the context of Russian-orthodox culture, holiness is understood as an attribute of God, having no analogy in the natural world. However, thanks to the Incarnation of Christ it became achievable for people as God’s gift for those who follow Him. Practically that meant a radical or often even heroic fulfillment of the Gospel’s teachings. The ancient Greek and Roman culture has developed a model of personal perfection, taking its roots and goals in the super natural reality. It was the heroism of citizens of both military and political aspects, bringing the exceptional individuals to the divine. The historical clash of the ancient and the newly-born Christian civilizations enables us to compare these patterns and the influence they had on the societies in which they emerged. These matters create an opportunity for an analogous analysis in the area of Russian-orthodox culture.

Arystoteles, Etyka nikomachejska, tłum., oprac. i wstęp D. Gromska, Warszawa, PWN , 1982, 511 ss.

Baron A., Świętość a ideały człowieka (Ojcowie Apostolscy, Klemens Aleksandryjski, Orygenes): studium teologiczne na tle modeli filozoficzno-religijnych, Kraków, Wydawnictwo WAM , 2013, 422 ss.

Biblia Tysiąclecia, Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekł. z jęz. oryg., oprac. zespół biblistów polskich z inicjatywy Benedyktynów Tynieckich, wyd. 3, popr.; red. K. Dynarski, A. Jankowski, L. Stachowiak, K. Romaniuk; tłum. W. Borowski et al., Poznań, Warszawa, Pallotinum, 1998, 1439 ss.

Burckhardt J., Czasy Konstantyna Wielkiego, przeł. P. Hertz, Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy, 1992, 356 ss.

Cyceron, O państwie, tłum. I. Żółtowska, Kęty, Antyk, 1999, 169 ss.

Euzebiusz z Cezarei, Historia Kościelna. O męczennikach palestyńskich, tłum. i wstęp ks. A. Lisiecki, Poznań 1924, reprint Kraków, Wydawnictwo WAM , 1993, 646 ss.

Evdokimov P., Poznanie Boga w tradycji wschodniej: patrystyka, liturgia, ikonografia, tłum. A. Liduchowska, Kraków, Wydawnictwo M, 1996, 168 ss.

Jacobelli L., Gladiators at Pompeii, Los Angeles, The J. Paul Getty Museum, 2003, [w:] https://books.google.pl/books?id=NSC 0SHEjMe4C&lpg=PA107&hl=pl&pg=PA108#v =onepage&q&f=false [dostęp: 20.02.2016].

Jaeger W., Paideia, t. 1, przeł. M. Plezia, Warszawa, PAX, 1962, 509 ss.

Kowalska H., Kultura staroruska XI-XVI w. Tradycja i zmiana, Kraków, Wydawnictwo UJ 1998, 306 ss.

Lis I., Święci w kulturze duchowej i ideologii Słowian prawosławnych w średniowieczu (do XV w.), Kraków, Scriptum, 2004, 193 ss.

Metropolita Iłarion, Słowo o prawie i łasce, [w:] W. Hryniewicz OMI , Chrystus zmartwychwstał. Motywy paschalne w pismach metropolity Iłariona (XI w.), Przekład pism z oryginału cerkiewnosłowiańskiego, Warszawa, Verbinum, 1995, 263 ss.

Paszkiewicz H., Powstanie narodu ruskiego, z rękopisu przygotowała L. Korczak, Kraków, Polska Akademia Umiejętności, 1998, 532 ss.

Reale G., Myśl starożytna, tłum. E.I. Zieliński, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2003, 637 ss.

Stępień T., Granice człowieczeństwa – granice świętości. O ponadludzkim sposobie życia filozofa i mnicha, [w:] Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa, t. VIII , Granice świętości w świecie późnego antyku, red. A. Głowa, B. Iwaszkiewicz-Wronikowska, Lublin, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II , 2013, ss. 21-64.

Tronina A., Świętość według „Księgi kapłańskiej”, [w:] Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa, t. VIII , Granice świętości w świecie późnego antyku, red. A. Głowa, B. Iwaszkiewicz-Wronikowska, Lublin, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II , 2013, ss. 13-18.

Trzcionkowski L., To Hieron: Funkcje miejsc świętych w starożytnej Grecji, [w:] Sympozja Kazimierskie poświęcone kulturze świata późnego antyku i wczesnego chrześcijaństwa, t. V, Miejsca święte w epoce późnego antyku, red. B. Iwaszkiewicz-Wronikowska, D. Próchniak, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2005,ss. 21-34.

Wojciechowski M., Jezus jako święty w pismach Nowego Testamentu, Warszawa, Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 1996, 244 ss.

Żywot świętego Antoniego, [w:] Św. Atanazy Aleksandryjski, Pisma, tłum. Z. Brzostowska, wstęp i koment. E. Wipszycka, Warszawa, PAX, 1987, 267 ss.

Żywot świętego Konstantyna-Cyryla, [w:] Cyryl i Metody. Apostołowie i nauczyciele Słowian, cz. 2: Studia i dokumenty, red. J.S. Gajek, L. Górka, tłum. T. Lehr-Spławiński, Lublin, Redakcja Wydawnictw KUL, 1991, 298 ss.

Żywoty Świętych, Ks. 2, Październik, red. K. Leśniewski, Lublin, Redakcja Wydawnictw KUL, 1997, 480 ss.

Бердяев Н., Русская идея, [w:] http://philologos.narod.ru/berdyaev/berd-rusidea. htm [dostęp: 22.02.2016].

Нил Сорский, Устaв o скитскoй жизни, [w:] Журнал „Русскiй Инокъ”, http://www.russian-inok.org/books/ustav.html#local1 [dostęp: 22.02.2016].

Петрунин В.B., Политический исихазм и его традиции в социальной концепции Московского Патриархата, Санкт-Петербург, Алетейя, 2009, 164 ss.

Сказание и страдание и похвала мученикам святым Борису и Глебу, [w:] http://www.pravoslavie.ru/63280.html [dostęp: 22.02.2016].