Zapomnienie jako utrata tożsamości w powieściach „Cień księdza Piotra” oraz „Ja za wodą, ty za wodą” Danuty Mostwin

Danuta Mostwin jest znana w świecie akademickim i literackim jako propagatorka swojej autorskiej koncepcji trzeciej wartości, czyli idealnego modelu tożsamości emigranta. Jedną z przeszkód na drodze ku temu stanowi równowagi jest pokusa odrzucenia i zapomnienia swojego dziedzictwa i pierwotnych ideałów wyniesionych z ojczyzny, przedstawionych przez Mostwin w Cieniu księdza Piotra. Przez kreowanie bohaterów, którzy są literackim odzwierciedleniem historii jej pacjentów, Mostwin ostrzega przed tym zagrożeniem, które w krańcowych przypadkach prowadzi do całkowitej dezintegracji osobowości, depresji i innych chorób psychicznych. Skutki wypływające z przyzwolenia jednostki na zapomnienie autorka artykułu próbuje zobrazować na przykładzie bohaterów Mostwin z powieści Ja za wodą, ty za wodą.

Oblivion as a Loss of Identity in the Light of Danuta Mostwin’s Novels: “Father Peter’s Shadow” and “You and on the Other Side of the Water”

Danuta Mostwin is known in the academic and literary world for promoting her original concept of third value, i.e. the ideal model of the migrant’s identity. One of the obstacles on the way to reach this equilibrium is the temptation to reject the migrant’s heritage and the original values embraced in one’s homeland, depicted by Mostwin in Father Peter’s Shadow, and to let them fade into oblivion. By creating protagonists who reflect the life stories of her patients, Mostwin warns against this hazard, which in extreme cases leads to complete personality disintegration, depression and other mental illnesses. The author of the article tries to illustrate the consequences arising from the individual’s consent to oblivion, using as an example Mostwin’s characters from the novel You and I on the Other Side of the Water.

Keywords: oblivion, migrant identity, Danuta Mostwin, the third value

Ankersmit F., Narracja, reprezentacja, doświadczenie. Studia z teorii historiografii, tłum. E. Domańska, Kraków, Universitas, 2004, 454 ss.

Banasiak B., (Aktywne) zapomnienie, [w:] http://nietzsche.phf.org/teksty/bb_zapomnienie.pdf, [dostęp: 21.05.2022.].

Deleuze G., Nietzsche i filozofia, Warszawa, Wydawnictwo Spacja i Pavo, 1993, 220 ss.

Drwięga M., Paula Ricoeura spotkania z psychoanalizą, „Kwartalnik Filozoficzny”, PAU, 2013, t. XLI, z. 4, ss. 117-129.

Dudek A., Kategoria pamięci w nauczaniu Jana Pawła II, [w:] Dziedzictwo chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu – między pamięcią a oczekiwaniem, red. U. Cierniak, J. Grabowski, Częstochowa, Instytut Filologii Obcych Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, 2006, ss. 639-648.

Hoffman E., Lost in Translation, Londyn, Vintage Books, 1998, 280 ss.

Jakubowski P., Pułapki tożsamości. Między narracją a literaturą, Kraków, Universitas, 2016, 354 ss.

Karwowska B., Druga płeć na wygnaniu. Doświadczenie migracyjne w opowieści powojennych pisarek polskich, Kraków, Universitas, 2013, 268 ss.

Kudela-Świątek W., Odpamiętanie. O historii mówionej na przykładzie narracji kazachstańskich Polaków o represjach na tle narodowościowym i religijnym, Kraków, Universitas, 2013, 376 ss.

MacIntyre A., Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, tłum. A. Chmielewski, Warszawa, Wydawnictwo PWN, 1996, 508 ss.

Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2014, 592 ss.

Mostwin D., Cień księdza Piotra, Warszawa, Instytut Wydawniczy PAX, 1985, 402 ss.

Mostwin D., Emigrant na pograniczu kultur. Dwa eseje o Polakach w Ameryce, ss. 2-3, [w:] https://static.kulturaparyska.com/attachments/3d/00/acbe9b109d37c3c1282da94ae3a8d13aaba060b9.pdf, [dostęp: 20.05.2020].

Mostwin D., Ja za wodą, ty za wodą, Lublin, Norbertinum, 2003, 289 ss.

Mostwin D., Krzyk niewyzwolony, [w:] Idem, Słyszę jak śpiewa Ameryka, Londyn, Polska Fundacja Kulturalna, 1998, ss. 261-264.

Mostwin D., The Transplanted Family: A Study of Social Adjustment of the Polish Immigrant Family to the United States After the Second World War, [praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. Margaret Mead, Columbia University, 1971. Praca została opublikowana w formie książkowej w 1981 r. przez Wydawnictwo Ayer Co Pub.].

Mostwin D., Trzecia wartość. Wykorzenienie i tożsamość, Lublin, Redakcja Wydawnictw KUL, 1995, 241 ss.

Øverland O., Visions of Home. Exiles and Immigrants, [w:] The Dispossessed. An Anatomy of Exile, red. P.I. Rose, Amherst; Boston, University of Massachusetts Press, 2005, ss. 7-26.

Ricoeur P., Pamięć, historia, zapomnienie, tłum. J. Margański, Kraków, Universitas, 2012, 689 ss.

Rosner K., Narracja jako struktura rozumienia, „Teksty Drugie” 1999, nr 3, ss. 7-15.

Rozmarynowska K., Pamięć jako wierność. Idea pamięci „fortunnej” w filozofii Paula Ricoeura, „Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL” 2021, t. 34, nr 3, s. 38, [w:] https://czasopisma.kul.pl/index.php/ethos/article/view/13703 [dostęp: 06.05.2022].

Ubertowska A., Pochwała zapomnienia (od Platona do Bernharda), „Teksty Drugie” 2005, nr 4, ss. 133-139.

Stępień M., Trzecia wartość. O twórczości Danuty Mostwin, Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2000, 269 ss.

Weinrich H., Lethe, Kunst und Kritik des Vergessens, Monachium, C.H. Beck, 2000, 316 ss.

White H., Przeszłość praktyczna, Kraków, Universitas, 2014, 320 ss.