Powtórzenie jako konsekwencja zapomnienia w powieści Wiaczesława Rybakowa „На мохнатой спине”

Tło powieści На мохнатой спине stanowi kluczowe dla okoliczności wybuchu II wojny światowej wydarzenie: Pakt Ribbentrop – Mołotow. Wiaczesław Rybakow, historię prawdziwą przeplatając wątkami fikcjonalnymi, przeszłość z teraźniejszością, stworzył dzieło nie tyle z gatunku „historii alternatywnej”, co tekst wysoce aluzyjny. Odwołując się do kwestii, które bądź to ze względów ideologicznych, bądź w planie polityki historycznej, wpierw pomijano milczeniem, a w konsekwencji zapomniano, Rybakow dowodzi, jak ważną rolę odgrywa niczym niezafałszowana pamięć. Autor powieści stawia tezę, zgodnie z którą wyłącznie zgodny z historyczną rzeczywistością przekaz pozwala wysnuć z historii właściwe wnioski. W przeciwnym razie człowiek dopuszcza się powtórzeń przeszłych schematów, popełnia te same, zgubne w skutkach czyny, o których pamięć próbowano zatrzeć lub zniekształcić. Świadczą o tym nawiązania do bliższej Czytelnikowi płaszczyzny temporalnej.

Repetition as a Consequence of Oblivion in Viacheslav Rybakov’s Novel “Na Mokhnatoi Spine”

In the background of the novel Na Mokhnatoi Spine is one of the key events for the outbreak of World War II: the Molotov – Ribbentrop Pact. Viacheslav Rybakov, by interweaving true history with fictional threads, the past with the present, created a work not so much in the genre of “alternative history” as a highly allusive text. By referring to issues that, either for ideological reasons or in the plan of historical policy, were first ignored in silence and, consequently, forgotten, Rybakov proves the importance of unadulterated memory. The author of the novel puts forward the thesis that only a message consistent with historical reality allows to draw adequate conclusions from history. Otherwise, an individual keeps repeating past patterns and commits the same disastrous deeds, the memory of which was meant to be obliterated or distorted. This is evidenced by references to the temporal level of the novel closer to the reader.

Keywords: Viacheslav Rybakov, Russian literature, Russian prose-fiction, alternative history, Molotov – Ribbentrop Pact

Błok A., Ogród słowiczy, [w:] Idem, Ogród słowiczy i inne poezje, z rosyjskiego spolszczył K.A. Jaworski, sine loco, Bibljoteka Kameny, 1934, ss. 5-12.

Chwedoruk R., Polityka historyczna, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2018, 386 ss.

Erll A., Kultura pamięci. Wprowadzenie, tłum. A. Teperek, posł. i red. nauk. M. Saryusz-Wolska, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Niemiecki Instytut Historyczny, 2018, 317 ss.

Kącka K., Polityka historyczna: kreatorzy, narzędzia, mechanizmy działania – przykład Polski, [w:] Narracje pamięci: między polityką a historią, red. K. Kącka, J. Piechowiak-Lamparska i A. Ratke-Majewska, Toruń, Wydawnictwo Naukowe UMK, 2015, ss. 59-80.

Malia M., Sowiecka tragedia. Historia komunistycznego imperium rosyjskiego 1917-1991, tłum. M. Hułas, E. Wyzner, Warszawa, Wydawnictwo Philip Wilson, 1998, 608 ss.

Ponczek E., Polityka wobec pamięci versus polityka historyczna: aspekty semantyczny, aksjologiczny i merytoryczny w narracji polskiej, „Przegląd Politologiczny” 2013, nr 2, ss. 7-22.

Верт Н., История советского государства. 1900-1991, tłum. z fr., 2 wyd., Москва, Прогресс-Академия, 1994, 544 ss.

История России, 1900-1945 гг. 11 класс. Учебник для общеобразовательных учреждений, red. А.А. Данилов, А.В. Филлипов, 2 wyd., Москва, „Про-свещение”, 2012, 447 ss.

Концепция преподавания учебного курса „История России” в образователь- ных организациях, реализующих основные общеобразовательные програм мы, Утверждена Решением Коллегии Министерства просвещения Рос-сийской Федерации протокол от 23 октября 2020 г. nr ПК-1вн, 100 ss.

Постановление Съезда Народных Депутатов Союза Советских Социалисти-ческих Республик о политической и правовой оценке советскогерман-ского договора о ненападении 1939 г. 24 декабря 1989 г., [w:] Мир меж-ду войнами: Избранные документы по истории международных отношений 1910-1940-х годов, zebrał А.В. Мальгин, red. А.Д. Богатуров, Москва, Московский государственный институт международных отношений (университет) МИД РФ, 1997, ss. 209-211.

Пыхалов И., Польша: гиена Восточной Европы, Санкт-Петербург, Питер, 2019, 320 ss.

Рыбаков В., На мохнатой спине, Санкт-Петербург, Лимбус Пресс, 2016, 367 ss.

Сталин И.В., Отчетный доклад на XVIII съезде партии о работе ЦК ВКП(б) 10 марта 1939 года, [w:] XVIII съезд Всесоюзной коммунистической партии (б) 10-21 марта 1939 г. Стенографический отчет, Москва, Государственное издательство политической литературы, 1939, ss. 9-38.