Zapomniany motyw dalmatyńskiej mamki a modelowanie wyobrażeń o Dalmacji w prozie Milana Begovicia, Vladana Desnicy i Enza Bettizy

Celem artykułu jest omówienie zapomnianego motywu mamki dalmatyńskiej w prozie artystycznej trzech pisarzy Milana Begovicia, Vladana Desnicy i Enza Bettizy oraz próba usytuowania go w kontekście sporów o Dalmację. Literackie aktualizacje mamki wpisują się w strategie modelowania regionu Dalmacji kontynentalnej zgodne z paradygmatami odwołującymi się do wizji „szlachetnych dzikusów” (Morlaków/Vlajów). One zaś mogą służyć zarówno w kreśleniu polityki kolonizacyjnej (tak w XVIII wieku czyniła to Republika Wenecja), jak i w definiowaniu kompleksowych relacji na tym chorwacko-serbsko-włoskim pograniczu.

The Forgotten Motif of a Dalmatian Wet Nurse and Modeling the Image of Dalmatia in the Prose of Milan Begović, Vladan Desnica and Enzo Bettiza

The aim of the article is to discuss the forgotten motif of a Dalmatian wet nurse in the artistic prose of three writers: Milan Begović, Vladan Desnica and Enzo Bettiza, and attempt to situate it in the context of disputes over Dalmatia. The literary update on the motif is in line with the modeling strategies of Dalmatian hinterland referring to the vision of “noble savages” (the Morlacchis/Vlajs). They can serve in bringing about the colonisation policy (as was done in the 18th century by the Republic of Venice) as well as in defining complex relationships in this Croatian-Serbian-Italian borderlands.

Keywords: motif of a wet nurse, Dalmatia, borderlands, artistic narrative prose, the Morlachs

Baras F., Desnica – Bettiza ili prešućeni Begović, „Slobodna Dalmacija” z 6 VI 1976, s. 7.

Baras F., Nehotična autobiografija – hotimični pamflet, „Vjesnik” z 17 X 1996, s. 16.

Begović M., Djetinjstvo Vladimira Nazora, [w:] Milan Begović I, Pjesme, drame, kritike i prikazi, red. B. Hećimović, Zagreb, Matica Hrvatska, 1964, ss. 300-305.

Begović M., Dva bijela hljeba, [w:] Milan Begović II, Dunja u kovčegu. Novele, red. B. Hećimović, Zagreb, Matica Hrvatska, 1964, ss. 164-205.

Bettita E., Tršćanski fantom, prev. A. Rojnić, Zagreb, Naprijed, 1965, 412 ss.

Desnica V., Proljeća Ivana Galeba, Zagreb, Večernji list, 2004, 345 ss.

Fabrio N., Neuočena podudarnost romana Vladana Desnice i Enza Bettize, „Slobodna Dalmacija” z 29 V 1976, s. 6.

Fabrio N., Tršćanska književnost i slavenski jug, [w:] Štavljenje štiva. Eseji i sinteze, Zagreb, Znanje, 1977, ss. 5-200.

Fortis A., Viaggio in Dalmazia dell’Abate Alberto Fortis, t. 1, Venezia, Presso Alvise Milocco, all’Apolline, 1774, 180 ss.

Jezernik B., Dzika Europa. Bałkany w oczach zachodnich podróżników, tłum. P. Oczko, Kraków, Universitas, 2004, 382 ss.

Kovačec A., „Vlasi”, Hrvatski leksikon, t. 2, Zagreb, 1997, 665 ss.

Kovačić J., Povratak Enza Bettize, „Mogućnosti” 1996, t. XVIII, nr 7-9, s. 170.

28 M. Begović, Djetinjstvo Vladimira Nazora, [w:] Pjesme, drame, kritike i prikazi, red. B. Hećimović, Zagreb, Matica Hrvatska, 1964, s. 304.

Lovrich G., Osservazioni di Giovanni Lovrich sopra diversi pezzi del Viaggio in Dalmazia del Signor Abate Alberto Fortis, Venezia, Francesco Sansoni, 1776, 260 ss.

Monnesland S., Dalmacija očima stranaca, Zagreb/Oslo, Sypress Forlag, 2010, 399 ss.

Muljačić Ž., Fortisološke studije, Split, Književni krug, 2011, 302 ss.

Novak G., Morlaci (Vlasi) gledani s mletačke strane, „Zbornik za narodni život i običaje Južnih Slavena” 1971, ks. 45, ss. 579-603.

Rapacka J., Leksykon tradycji chorwackich, Warszawa, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1997, 272 ss.

Raspudić N., Jadranski (polu)orijentalizam: prikazi Hrvata u talijanskoj književnosti, Zagreb, Naklada Jurčić, 2010, 433 ss.

Rječnik hrvatskoga ili srpskoga jezika, t. VII, Zagreb, JAZU, 1911-1916, s. 10; t. XXI, Zagreb, JAZU, 1973-1974, ss. 168-171.

Wolff L., Venice and the Slavs. The Discovery of Dalmatia in the Age of Enlightenment,  Stanford, Stanford University Press, 2002, 408 ss.

Wolff L., Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie Oświecenia, Kraków, Międzynarodowe Centrum Kultury, 2020, 748 ss.