Razem przeciw bolszewikom. Niemieckie próby nawiązania współpracy z Armią Krajową w drugiej połowie 1944 roku na przykładzie Inspektoratu AK Miechów

Together against the Bolsheviks: German attempts to collaborate with the Home Army in the second half of 1944 as illustrated by the Miechów Home Army Inspectorate

The tactics used by the German occupiers in the second half of 1944 to persuade the Home Army to join forces against the Soviets is undoubtedly one of the most interesting and still little-known episodes in the history of the Polish Underground State. These efforts, although clearly delayed and treated with great distrust by the majority of Home Army soldiers, were nevertheless a fairly common phenomenon. The German strategy, although inconsistent and full of contradictions, could in some situations be met with favorable attitudes of the underground army officers, especially if they were already involved in conflicts with the Soviet partisans and communist groups. The Home Army soldiers were undoubtedly tempted by the prospect of personal safety, limiting repressions against the civilian population or by the promise of weapon supplies. However, no one was under the illusion that the German proposals resulted from goodwill – it was understood that the only reason for seeking alliance with the Poles was the dramatic situation on the eastern front.

Źródła archiwalne

Archiwum Akt Nowych

203/XI-17, Meldunki sytuacyjne, wykazy akcji sabotażowo-dywersyjnych, sprawozdanie ogólno-sytuacyjne i organizacyjne Inspektoratu Miechów Obszaru Kraków

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie

IPN Kr 075/1, Wywiad i kontrwywiad niemiecki

IPN Kr 07/2366, Akta kontrolno-śledcze w sprawie Bolesława Nieczui-Ostrowskiego i innych

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie

IPN BU 1558/273, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Dowódca „Bolko” – Bolesław Michał Nieczuja-Ostrowski

IPN BU 1558/274, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Kadry, awanse, aprowizacja

IPN BU 1558/281, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Wojskowa Służba Ochrony Powstania

IPN BU 1558/282, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Rozkazy 1003

IPN BU 1558/291, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Kadry, awanse, dyscyplina

IPN BU 1558/292, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, 106 Dywizja Piechoty

IPN BU 1558/378, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, III Batalion Wolbromski

IPN BU 1558/405, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Wywiad i kontrwywiad kryptonim „Wiesława”, Akcje przeciwko kolaborantom

IPN BU 1558/410, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, 106. DP AK, Wywiad i kontrwywiad

IPN BU 1558/416, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Wywiad i kontrwywiad kryptonim „Wiesława”

IPN BU 1558/433, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Rozkazy tajne, operacyjne i specjalne z lat 1944–1945

IPN BU 1558/544, Armia Krajowa, Okręg Kraków, Inspektorat Miechów, Kolaboracja, konfidenci Polskiej Partii Robotniczej

Archiwum Narodowe w Krakowie

1319/O, Zespół1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK

IVK 178/63, 1 i 2 Dekret 31 VIII 1944, Nieczuja-Ostrowski Bolesław i inni

IVK 216/51, Akta w sprawie karnej Piotra Sławonia

Bundesarchiv Berlin-Lichterfelde

BArch, R 70-POLEN/76, Der Höhere SS- und Polizeiführer Ost

Studium Polski Podziemnej w Londynie

A.257, Depesze Okręgu AK Kraków

A.414, Depesze z kraju

Zbiory prywatne

List Piotra Sławonia do Bolesława Nieczui-Ostrowskiego, Wielkie Rychnowo, 24 V 1972 (kopia ze zbiorów Cezarego Brożka).

Relacja ustna Zofii Gargasz z 2005 roku (w posiadaniu Cezarego Brożka).

Opracowania

Brzoza C., Od Miechowa do Coburga: Brygada Świętokrzyska Narodowych Sił Zbrojnych w marszu na zachód, „Pamięć i Sprawiedliwość ”2004, nr 1, s. 221–274.

Dąbrowa-Kostka S., Hamann i Foedrowitz, „Zeszyty Historyczne Stowarzyszenia Żołnierzy Armii Krajowej” 1996, nr 1.

Domański T., Jankowski A., Represje niemieckie na wsi kieleckiej 1939–1945, Kielce 2011.

Dyląg D., Zgrupowanie oddziałów partyzanckich myślenickiego Obwodu Armii Krajowej „Murawa”, „Zeszyty Historyczne WiN-u” 2012, nr 36.

Dziura-Dziurski A., Freedom Fighter: True Experiences of a Freedom Fighter in War Time Eastern Europe, Portland 1983.

Foedrowitz M., W poszukiwaniu „modus vivendi”. Kontakty i rozmowy pomiędzy okupantami a okupowanymi dotyczące porozumienia niemiecko-polskiego w czasie II wojny światowej, „Mars” 1994, nr 2.

Grzywacz-Świtalski Ł., Z walk na Podkarpaciu, Warszawa 1971.

Horodyńska Z., Dziennik „Stokłosy” 1944, oprac. D. Dyląg, Myślenice 2004.

Iglewski A., Piszmy prawdę o AK, „Po prostu” 1956, nr 25.

Kołaciński „Żbik” W., Między młotem a swastyką, opr. i posł. L. Żebrowski, Warszawa 2018.

Lewandowska S., Wileńskie rozmowy niemiecko-polskie w lutym 1944 r., „Dzieje Najnowsze” 2002, R. 34, z. 2.

Nieczuja-Ostrowski B.M., Rzeczpospolita Partyzancka. Inspektorat „Maria” w walce, Warszawa 1991.

Siemaszko Z.S., Rozmowy z Wehrmachtem w Wilnie. Luty 1944, „Zeszyty Historyczne” 1984, z. 69.

Stempin A., Perspektywa niemieckiego wroga – „nowa polityka” wobec Polski w 1944 r. i jej fiasko [w:] Polska 1944. Perspektywa sojuszników i wrogów, red. M. Grądzka-Rejak, D. Golik, Kraków 2016

Ważniewski W., Walki partyzanckie nad Nidą, Warszawa 1969.

Wołkonowski J., Wileńskie rozmowy niemiecko-polskie w lutym 1944 roku, „Mars” 1994, nr 2.