Rzemiosło żydowskie w Lublinie i jego instytucje w latach trzydziestych XX wieku
Abstrakt
Jewish crafts in Lublin and their institutions in the 1930s
The paper attempts to reconstruct the condition of Jewish crafts in Lublin in the 1930s after the new legal regulations for industry were introduced in 1927 (“The act on industry law”). Crafts in Lublin in this period were ethnically strongly polarized between the two groups. Jews owned 60 percent of all the workshops in the city, while Poles held the rest of the crafts and services. Jewish craftsmen dominated mainly in textile (tailoring) and leather (shoemaking) industries and services like hairdressing or photography. The article focuses primarily on quantitative and statistic aspects of the discussed topic. Jewish craft organizations (craft guilds), supporting institutions (credit institutions for craftsmen) and Jewish personnel of the Lublin Chamber of Crafts are also presented.
Słowa kluczowe:
Lublin,
Żydzi,
rzemiosło,
dwudziestolecie międzywojenne / Lublin,
Jews,
crafts,
handicraft,
interwar period
PEŁNY TEKST:
PDFReferences
1. Źródła archiwalne
Archiwum Państwowe w Lublinie
Akta Miasta Lublina, Oddział Rachuby, sygn. 1074.
Starostwo Grodzkie Lubelskie, sygn. 34, 35, 36.
Starostwo Powiatowe Lubelskie, sygn. 243.
Urząd Wojewódzki Lubelski, Wydział Przemysłowy, sygn. 713, 835, 846.
2. Źródła opublikowane
[I] Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie: 1) Ze stanu rzemiosła w 1930 r. 2) Z działalności za lata: 1929 i 1930, Lublin 1931.
II Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie za rok 1931, Lublin 1932.
III Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie za rok 1932, Lublin 1933.
IV Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie za rok 1933, Lublin 1934.
V Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie za rok 1934, Lublin 1935.
VI Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie za rok 1935, Lublin 1936.
VII Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie za rok 1936, Lublin 1937.
VIII Sprawozdanie Izby Rzemieślniczej w Lublinie za rok 1937, Lublin 1938.
„Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie” (1936), nr 3.
„Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie” (1936), nr 6.
„Biuletyn Izby Rzemieślniczej w Lublinie” (1937), nr 6.
Dos bukh fun Lublin: zikhrojnes, gvies-eydes un materyaln ibern lebn, kamf un martirertum fun lubliner Yidiszn yiszew, Pariz 1952.
Drugi powszechny spis ludności z dn. 9. XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Województwo lubelskie, Warszawa 1938 („Statystyka Polski”, seria C, z. 85, 1938).
Mały rocznik statystyczny 1939, R. 10, Warszawa 1939.
„Rękodzieło i Przemysł” (18 kwietnia 1936), nr 5.
Rocznik polityczny i gospodarczy 1939, Warszawa 1939.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 czerwca 1927 r. o prawie przemysłowem, Dz.U. 1927, nr 53, poz. 468.
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. o izbach rzemieślniczych i ich związku, Dz.U. 1933, nr 85, poz. 638.
„Rzemiosło” 1 (lipiec–wrzesień 1932), z. 3–5.
3. Opracowania
Bornstein Izaak, Rzemiosło żydowskie w Polsce, Warszawa 1936.
Duda Stanisław, Rozwój rzemiosła w Lublinie w okresie międzywojennym, „Annales UMCS”, Sectio H, Oeconomia 25 (1991), nr 4.
Gliksman Jerzy, Struktura zawodowa i społeczna ludności żydowskiej w Polsce, Warszawa 1930.
Historia Lublina w liczbach, Lublin 2018.
Kierek Aleksander, Rozwój gospodarczy Lublina w latach 1918–1939, [w:] Dzieje Lublina, t. 2, red. Stanisław Krzykała, Lublin 1975.
Kopciowski Adam, Ida Gliksztejn i jej rodzina. Losy do wybuchu wojny, [w:] Ida Gliksztejn, Pamiętnik z czasów wojny. Lublin, wrzesień 1939 – styczeń 1943, wstęp, posłowie i oprac. Adam Kopciowski, Lublin 2017.
Kopciowski Adam, Wos hert zich in der prowinc? Prasa żydowska na Lubelszczyźnie i jej największy dziennik „Lubliner Tugblat”, Lublin 2015.
Przesmycka Natalia, Lublin. Przeobrażenia urbanistyczne 1815–1939, Lublin 2012.
Ptasiński Cecylian, Rzemiosło w Polsce współczesnej, Lublin 1934.
Ptasiński Cecylian, Studium o rozmiarach, strukturze, wytwórczości i rozmieszczeniu rzemiosł w województwie lubelskim, Lublin 1939.
Radzik Tadeusz, Społeczność żydowska Lublina w międzywojennym dwudziestoleciu.
Obraz statystyczny, [w:] Żydzi w Lublinie, t. 1: Materiały do dziejów społeczności żydowskiej Lublina, red. Tadeusz Radzik, Lublin 1995.
Radzik Tadeusz, Żyli z nami, [w:] Lublin w dziejach i kulturze Polski, red. Tadeusz Radzik, Adam A. Witusik, Lublin 1997.
Rak Baruch Elimelech, Wspomnienia żydowskiego działacza rzemieślniczego, Warszawa 2010.
Wajs Karolina, Wajs Symcha, Fakty i wydarzenia z życia lubelskich Żydów, Lublin 1997.
