Kartografie utraty. Poezja Elizabeth Bishop w przekładach i twórczości Andrzeja Sosnowskiego

Cartographies of Loss. Elizabeth Bishop’s Poetry in Translations and Works by Andrzej Sosnowski

Little attention has been devoted so far to the relation between the poetry of Elizabeth Bishop and works by Andrzej Sosnowski, which include translations of Bishop’s poems, despite many similarities the two poets share: a peculiar position within the literary tradition, a specific sensibility, an interest in sophisticated forms, or various affinities in terms of subject matter, especially nautical topics. More resemblances can be also identified at a deeper level, where they manifest in subtle ways: both poets are inclined to reflect on loss and the limits of poetic expression, ultimately scrutinizing (albeit indirectly) the relationship between death and literature. Exploring the connection between the two writers also makes it possible to highlight the role played by translation in poetry. As shown, the boundary between original works and translations can be blurred, offering a new model for reading and interpreting poetry – one based not on hierarchies but a community of thought.

Ashbery J., Inne tradycje, przeł. J. Fiedorczuk et al., przedm. G. Jankowicz, Kraków: Korporacja Ha!art 2008.

Barańczak S., Wstęp. Kartografia bezdomności [w:] E. Bishop, 33 wiersze, wyb., przeł., wstęp i oprac. S. Barańczak, Kraków: Znak 1995.

Benjamin W., Zadanie tłumacza, przeł. A. Lipszyc, „Literatura na Świecie” 2011, nr 5–6.

Bishop E., Amerykańska Szkoła Pisania. Szkice i opowiadania, przeł., wyb. i oprac. A. Sosnowski, M. Szuster, J. Pielichowski, Stronie Śląskie: Biuro Literackie 2020.

Bishop E., Dwie sestyny, przeł. A. Sosnowski, „Literatura na Świecie” 1994, nr 3.

Bishop E., 33 wiersze, wyb., przeł., wstęp i oprac. S. Barańczak, Kraków: Znak 1995.

Bishop E., Santarém. Wiersze oraz trzy małe prozy, wyb., przeł., posł. A. Sosnowski, Stronie Śląskie: Biuro Literackie 2018.

Bloom H., Mapa przekrzywień, przeł. A. Lipszyc, „Literatura na Świecie” 2003, nr 9–10.

Czemiel G., Fiedorczuk J., Kremer A., Warso Z., Winiarska K., Poza zasadą mierzalności. O „Tachymetrii” Andrzeja Sosnowskiego, „Twórczość” 2008, nr 10.

Felberg K., „Melancholia i ekstaza”. Projekt totalny w poezji Andrzeja Sosnowskiego, Poznań–Warszawa: Fundacja na Rzecz Badań Literackich – Wydawnictwo IBL PAN 2009.

Fiedorczuk J., „Cudzysłów” [w:] Wiersze na głos. Szkice o twórczości Andrzeja Sosnowskiego, red. P. Śliwiński, Poznań: WBPiCAK 2010.

Fiedorczuk J., Dzicy goście, „Przekrój”, 31.08.2017, https://przekroj.pl/artykuly/felietony/dzicy-goscie-julia-fiedorczuk [dostęp: 28.04.2021].

Fiedorczuk J., Pytania w kwestii domu: Elizabeth Bishop [w:] eadem, Złożoność nie jest zbrodnią. Szkice o amerykańskiej poezji modernistycznej i postmodernistycznej, Warszawa: Wydawnictwa UW 2015.

Foucault M., Język bez końca, przeł. M.P. Markowski [w:] idem, Szaleństwo i literatura. Powiedziane, napisane, wyb. i oprac. T. Komendant, przeł. B. Banasiak, Warszawa: Aletheia 1999.

Haughton H., Poetry and Good Humour: Marianne Moore and Elizabeth Bishop [w:] Humor in Modern American Poetry, red. R. Trousdale, New York: Bloomsbury 2018.

Hejwowski K., Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2006.

Heydel M., „Był smak w tłumaczeniu…”. Przekład jako gatunek twórczości na przykładzie tłumaczeń poetyckich Czesława Miłosza z pierwszych lat po wojnie [w:] Miłosz i Miłosz, red. A. Fiut, A. Grabowski, Ł. Tischner, Kraków: Księgarnia Akademicka, The Gould Center, Miłosz Institute 2013.

Heydel M., Elizabeth Bishop jako poetka polska, „Literatura na Świecie” 1995, nr 5–6.

Heydel M., Zwrot kulturowy w badaniach nad przekładem, „Teksty Drugie” 2009, nr 6.

Inspiracje dla wierszy: Andrzej Sosnowski, Jerzy Jarniewicz, „BiBLioteka. Magazyn literacki”, 9.11.2016, https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/nagrania/inspiracje-dla-wierszy/ [dostęp: 28.04.2020].

Jankowicz G., Poezja, która się ujmuje [w:] Pracownia Poetycka Silesius: Darek Foks, Andrzej Sosnowski, red. A. Kałuża, G. Jankowicz, Wrocław: Warstwy 2015.

Jankowicz G., Wszystkie konsekwencje niedoskonałości [w:] J. Ashbery, Inne tradycje, przeł. J. Fiedorczuk et al., przedm. G. Jankowicz, Kraków: Korporacja Ha!art 2008.

Jarniewicz J., Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim, Kraków: Znak 2012.

Jarniewicz J., Tłumacz między innymi. Szkice o przekładach, językach i literaturze, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 2018.

Koronkiewicz M., „I jest moc odległego życia w tej elegii”. Uwagi o wierszach Andrzeja Sosnowskiego, Wrocław: Fundacja im. Tymoteusza Karpowicza 2019.

Łukasiewicz M., Pięć razy o przekładzie, Kraków–Gdańsk: Karakter–Instytut Kultury Miejskiej 2017.

Machova M., Elizabeth Bishop and Translation, Lanham, MD: Lexington Books 2017.

McGowan P., Elizabeth Bishop’s Work of Fire, „Mosaic” 2020, nr 1.

Momro J., Wygasanie języka, „Tygodnik Powszechny”, 20.06.2006, https://www.tygodnikpowszechny.pl/wygasanie-jezyka-128211 [dostęp: 28.04.2021].

Munday J., Introducing Translation Studies. Theories and Applications, London: Routledge 2001.

Okulska I., Język (wy)grywa. Gry językowe poezji Andrzeja Sosnowskiego w przekładzie, „Kwartalnik Językoznawczy” 2011, nr 1.

Okulska I., Miłość i fetysz a spotkanie języków. W związku z Ronaldem Firbankiem [w:] Wiersze na głos. Szkice o twórczości Andrzeja Sosnowskiego, red. P. Śliwiński, Poznań: WBPiCAK 2010.

Okulska I., Polski Ashbery w Ameryce, „Przekładaniec” 2012, nr 26.

Orska J., Transition-Translation: Andrzej Sosnowski’s Translation of Three Poems by John Ashbery, „Polish Journal for American Studies” 2017, nr 11.

Pióro T., Wpływ szkoły nowojorskiej na poezję polską minionego ćwierćwiecza, „BiBLioteka. Magazyn literacki” 9.10.2017, https://www.biuroliterackie.pl/biblioteka/cykle/wplyw-szkoly-nowojorskiej-poezje-polska-minionego-cwiercwiecza/ [dostęp: 28.04.2021].

Rajewska E., Od Ryby ku Rybaczówkom. Bishop Barańczaka, „Przestrzenie Teorii” 2016, nr 26.

Sommer P., Krecia robota, „Literatura na Świecie” 2014, nr 5–6.

Sosnowski A., Dożynki (1987–2003), Wrocław: Biuro Literackie 2006.

Sosnowski A., I ta zaskakująca konkluzja pozostaje w mocy [w:] Pracownia Poetycka Silesius: Darek Foks, Andrzej Sosnowski, red. A. Kałuża, G. Jankowicz, Wrocław: Warstwy 2015.

Sosnowski A., Jedna linijka: z wiersza Elizabeth Bishop, „Biuro Literackie”, 23.07.2016, https://www.youtube.com/watch?v=HSA5E-XlAdo [dostęp: 28.04.2020].

Sosnowski A., „Najryzykowniej”, Wrocław: Biuro Literackie 2007.

Sosnowski A., Słowo tłumacza [w:] E. Bishop, Santarém. Wiersze oraz trzy małe prozy, wyb., przeł., posł. A. Sosnowski, Stronie Śląskie: Biuro Literackie 2018.

Sosnowski A., Wiersz i płacz [w:] idem, Stare śpiewki (sześć godzin lekcyjnych o poezji), Wrocław: Biuro Literackie 2013.

Sosnowski A., Whimsical. O poezji Elizabeth Bishop. Z Andrzejem Sosnowskim rozmawia K. Samsel, „Elewator” 2019, nr 2.

Strand M., From a Conversation [w:] Elizabeth Bishop and Her Art, eds. L. Schwartz, S.P. Estess, Ann Arbor: University of Michigan Press 1983.

Tóibín C., O Elizabeth Bishop, przeł. K. Dąbrowska, „Literatura na Świecie” 2017, nr 9–10.

Travisano T., Elizabeth Bishop: Her Artistic Development, Charlottesville: University Press of Virginia 1989.

Trop w trop. Rozmowy z Andrzejem Sosnowskim, red. G. Jankowicz, Wrocław: Biuro Literackie 2010.

Warso A., Other Presences. Elizabeth Bishop’s Poetics of Hospitality, „Kultura Popularna” 2018, nr 1.

Wiśniewski M., Tęcze Elizabeth Bishop, „Literatura na Świecie” 2017, nr 9–10.

Zaleska Z, Łukasiewicz M., Czary-mary w języku [w:] Przejęzyczenie. Rozmowy o przekładzie, red. Z. Zaleska, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne 2016.