Metafora ruchu i jej urzeczywistnienie w muzyce przestrzennej XX wieku

The article concerns the issue of experiencing spatial music. While discussing movement and space in music, Bohdan Pociej draws attention to two types of the spatiality of a musical work: the “inner” and “outer” spatiality. The first one comes from the nature of the sound material and the interaction of elements, it stays in the sphere of impressions, metaphors. The second one involves the physical parameters and the actual performance of the piece. The author notes that the works of composers of the 20th century tend to break through from the internal space, transforming it into the external one. The issue of the body as a centre is present in the works of Edmund Husserl, Yi-Fu Tuan, Edward Hall, and others. The metaphor of movement – concerning language and music – has become the subject of cognitive science. In the context of spatial music, the metaphorical level is combined with the physical level. During the performance of a composition, the listener may be have various relations with sound sources but always locates them concerning the location of their own body, which they treat as the centre. The two basic types of outer spatiality – the perspective of the observer and the perspective of the participant – correspond to the types of understanding of the metaphor of movement in music (internal spatiality) proposed by Steve Larson and Mark Johnson.

Casey E., The fate of Place. A philosophical History, University of California Press, Berkeley–Los Angeles–London 1998.

 

Hall E., Ukryty wymiar, tłum. T. Hołówka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.

 

Harley M.A., Przestrzenny ruch dźwięku u Xenakisa, „Muzyka” 1998, nr 4, s. 109–132.

 

Harley M.A., Space and Spatialization in Contemporary Music: History and Analysis, Ideas and Implementations, McGill University, Montreal 1994.

 

Husserl E., Ding und Raum. Vorlesungen 1907, w: Husserliana: Edmund Husserl Gesammelte Werke, t. 16, red. U Claesges, Martinus Nijhoff, Den Haag 1973.

 

Johnson M., Larson S., Something in the Way She Moves – Metaphors of Musical Motion, „Metaphor and Symbol” 2003, nr 2, s. 63–84.

 

Jordan-Szymańska A., Percepcja muzyki [w:] Wybrane zagadnienia z psychologii muzyki, red. M. Mantuszewska, H. Kotarska, WSIP, Warszawa 1990, s. 117–169.

 

Lakoff G., Johnson M., Metafory w naszym życiu, tłum. T.P. Krzeszówski, PIW, Warszawa 1998, s. 64–67.

 

Merleau-Ponty M., Fenomenologia percepcji, tłum. M. Kowalska, J. Migasiński, Aletheia, Warszawa 2001.

 

Pociej B., O przestrzenności dzieła muzycznego, „Muzyka” 1967, nr 1, s. 69–78.

 

Pokropski M., Ciało. Od fenomenologii do kognitywistyki, „Przegląd Filozoficzno-Literacki” 2011, nr 4, s. 119–137.

 

Schreiber E., Muzyka wobec doświadczeń przestrzeni i ruchu – między metaforą pojęciową a percepcją, „Sztuka i Filozofia” 2012, nr 40, s. 103–117.

 

Sennett R., The Fall of the Public Man, Penguin, London 2002.

 

Small C., Musicking: The Meanings of Performing and Listening, Wesleyan University Press, Hanover–London 1998.

 

Szwajgier K., Muzyka przestrzenna, „Forum Musicum” 1973, nr 15, s. 36–48.

 

Szymańska-Stułka K., Idea przestrzeni w muzyce, Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina, Warszawa 2015.

 

Tomaszewski M., Nad analizą i interpretacją dzieła muzycznego. Myśli i doświadczenia, „Teoria Muzyki. Studia. Dokumentacje. Interpretacje” 2016, nr 8-9, s. 419–438.

 

Tuan Y.-F., Space and Place: The Perspective of Experience, University of Minnesota Press, Minneapolis 1977.

 

Varela F., Thompson E., Rosch E., The Embodied Mind, MIT Press, Cambridge MA 1993.

 

Xenakis I., Formalized Music. Thought and Mathematics in Composition, Pendragon Press, New York 1992.

 

Xenakis I., Music, Space and Spatialization: Iannis Xenakis in Conversation with Maria Anna Harley, nieopublikowany zapis rozmowy przeprowadzonej przez M.A. Harley 25 maja 1992 roku w Paryżu.

 

Zvonar R., A History of Spatial Music, „eContact!” 2005, nr 7.4, https://www.econtact.ca/7_4/zvonar_spatialmusic.html [dostęp: 15.05.2020].